M.Ö. 405 yılında ve Peloponez Savaşı’nın sonunda gerçekleşmiş olan Aegospotami deniz savaşı, Spartalıların Atinalılar karşısında kazandıkları nihai bir deniz zaferiydi.

Atina donanması Karadeniz’e gönderilmişti. Görevleri Atina’nın ekmeğine tahıl sağlayan Atina yük kayıklarına güvenli bir yolculuk sağlamaktı. O dönemde Spartalıların artık güçlü bir donanmaları vardı ve Spartalı komutan Lysander de 170 Peloponez gemisinden oluşan bu donanmayı Çanakkale’nin güney sahilindeki Lampsacus’a (Lapseki) demirlemişti. Lampsacus bu bölgedeki tek güvenilir limandı ve Atinalılar 180 triremle geldiklerinde Lampsacus’un karşısındaki Aegospotami’de (anlamı “Keçi Nehri”dir) demirlemek zorunda kalmışlardı. Aegospotami emin bir liman değildi ve dolayısıyla Atinalılar gemilerini kötü havada karaya çekmek zorunda kalıyorlardı. Bu, Atina donanmasının savunma kabiliyetini çok azaltıyordu.

Dört gün üst üste Atina donanması boğazın karşısına kürek çekerek geçmiş ve Lysander’in kuvvetlerini limandan çıkmaya kışkırtmak istemiş ama bunu başaramamıştı. Beşinci gün Lysander Atinalıların yine her günkü rutinlerini tekrarlamalarını ve geri dönüp demirlemelerini bekledi. Arkasından bu sefer Ispartalılar süratle boğazı geçerek Atinalılara saldırdılar. Baskın tam bir başarı oldu. Lysander 160 gemi ele geçirdi ve bunların mürettebatlarını öldürdü.

Foto: Yusuf Civelekoğlu, Puri, Orissa, India, 1982

Lysander’in Atinalılar karşısındaki bu kesin zaferi Atinalıların o güne kadar karşı konulamayan denizlerdeki üstünlüğünü sona erdirmişti. Bu ise Peloponez Savaşları’nı nihayete erdirdi.

Prof. Süleyman Dırvana’nın 2001’de Bozburun’da çok güzel bir şekilde anlattığı gibi, bu savaştan önce gözden düşerek bu civara sürgüne gönderilmiş Atinalı efsanevi komutan Alkibiades, donanmanın başındaki Atinalı komutan Conon’la buluşmuş ve kendisini, donanmasını korumasız ve muhtemel bir Sparta saldırısına açık bırakmaması konusunda uyarmıştı. Saldırı gerçekleştiği sırada Atinalılar etrafa dağılmıştı ve dikkatleri donanmalarında değildi.

Alınacak dersler:
• Atinalılar! Herhangi bir şeyde iyi olmak, düşmanınızın hiçbir zaman size yetişmeyeceği anlamına gelmez!
• Atinalılar! İlk gelen ilk demirler. Demir yerine geç geldiğiniz takdirde, limanın dışında açık bir şekilde kalacaksınızdır; hatta donanmanızı karaya çekmek zorunda kalarak saldırıya çok açık bir hale de gelebilirsiniz.
• Atinalılar! Alkibiades’le vakit geçireceğinize gemilerinizin başına gözcüler yerleştirmeliydiniz.
• Atinalılar! Defalarca karşılık alamadan kışkırttığınız düşmanın hiçbir şekilde saldırmayacağını düşünmeyin. Düşman sizi en zayıf anınızda yakalamak için bekliyor olacaktır.